door Thijs ten Brinck · 19 jul 2021

In een groot en groeiend deel van Nederland is bouwen van nieuwe zonneparken, woonwijken, datacentra en laadpalen ‘onmogelijk’. Ons stroomnet zit vol. Het net kan extra gebruik of extra teruglevering van elektriciteit niet meer aan. 

Brancheorganisatie Netbeheer Nederland houdt een kaart bij met per regio de resterende netcapaciteit.

Een groot deel van Nederland kleurt daarop inmiddels geel, oranje of rood. Bij geel of oranje dreigt op korte termijn schaarste aan transportcapaciteit voor elektriciteit, bij rood kunnen de netbeheerders nieuwe aanvragen voor verbruik en/of levering überhaupt niet meer honoreren. Zo komt het voor dat zonneparken waarvoor al subsidie verleend is, hun zonnestroom niet kwijt kunnen. Elders valt de bouw van woningen stil, omdat de netbeheerder ook daar geen aansluiting kan bieden.

Met honderden batterijen en twee koolstofstaven produceerde de Brit Sir Humphry Davy in 1809 voor het eerst enkele minuten lang elektrisch licht. Mooi maar nog bepaald niet zo praktisch als een kaars.

Zeventig jaar later, in 1879, presenteerde Edison een min of meer betaalbare gloeilamp die het ruim 1.000 uur volhoudt. Elektrisch licht was de eerste aanleiding voor de bouw van elektriciteitsnetten. Nog geen anderhalve eeuw geleden was er dus überhaupt geen elektriciteitsnet. Sindsdien is het hard gegaan met de beschikbaarheid en het gebruik van elektriciteit.

Na de gloeilampen volgenden elektromotoren, wasmachines, koelkasten, waterkokers, ovens, treinen, televisies, aluminiumsmelters, vaatwassers, zonnebanken, spelcomputers, datacentra, warmtepompen en elektrische auto’s.

Het elektriciteitsnet zoals we dat nu kennen, was er niet opeens. Het groeide van verlichtingsnetjes binnen een fabriek, via enkele wijknetten met capaciteit voor een of twee gloeilampen per huis tot een landelijk dekkend net dat huisvaders toestaat om kaneelkoekjes te bakken in een elektrische oven terwijl treinen rondrijden, wasmachines tollen en aluminiumsmelters smelten.

Vol was het elektriciteitsnet tot nu toe nooit. Gedurende de volle eeuw dat het elektriciteitsverbruik explosief groeide, groeide de netcapaciteit even explosief mee. In 1950 was het verbruik opgelopen tot 7 miljard kilowattuur per jaar. Vandaag verbruikt Nederland jaarlijks zo’n 120 miljard kilowattuur.

Een groei van liefst 1.700% dus. Waarom zou er dan niet nog een zonnepark hier of een woonwijk daar bij kunnen? Als we het net een eeuw lang continu fors konden uitbreiden, hoezo kan dat dan vandaag niet meer?

Groei in het elektriciteitsverbruik was altijd de norm. Elektriciteitsproducenten en netbeheerders (toen nog onder één dak) anticipeerden op voortgaande groei. Aan die groei kwam slechts recent een einde. De laatste decennia nam de bevolkingsgroei af, vertrok energie-intensieve industrie naar lagelonenlanden en nam het belang van energie-efficiëntie toe.

Na het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 kochten we tijdelijk minder spullen met een stekker en kakte ook de industriële productie even stevig in. Toen de economie weer aantrok, waren LED-lampen en A-label witgoed inmiddels de norm. Zo slaagden we er voor het eerst in de geschiedenis in om het elektriciteitsverbruik een aantal jaar gelijk te houden.

Het extra verbruik van elektrische auto’s, warmtepompen en datacentra viel tot nu toe weg tegen steeds zuiniger stofzuigers, televisies en koelkasten. Daarom leek investeren in extra netcapaciteit niet langer nodig.

Nu hebben de trends voor groei toch weer de overhand. Nu nieuwbouw aardgasvrij is, elektrische auto’s beter verkopen dan diesels en zonneparken iets minder impopulair zijn dan windparken loopt het elektriciteitsnet dat ‘af’ leek alsnog vol. We moeten dus weer doen wat we altijd al deden. Het net uitbreiden zodat extra elektriciteitstransport weer mogelijk is.

Het net uitbreiden is nog iets lastiger dan vroeger, omdat het belang van omwonenden van nieuw te bouwen hoogspanningslijnen en onderstations nu nog zwaarder meeweegt dan vorige eeuw. Het is daarmee zeker niet onmogelijk, het duurt alleen even. U kunt uw steentje bijdragen, door niet op voorhand overal tegen te zijn.

Ook met een welwillende omgeving duurt het even voor de netcapaciteit weer op peil is. Ontwerpen en plannen van nieuwe infrastructuur kost jaren. Als je te laat begonnen bent, kun je die tijd niet zomaar inhalen.

De groeipijn van vandaag is daarom voorlopig een gegeven. Laten we alleen ophouden te verzuchten dat niets meer kan. Ook niet ouwehoeren over waterstof omdat elektriciteit ‘niet beschikbaar is’. Emissievrije elektriciteit en elektrificatie zijn samen de belangrijkste en meest betaalbare maatregelen om CO2-reductie te boeken. Schone elektriciteit komt beschikbaar.

Wat we moeten doen om dat mogelijk te maken, is dat wat we altijd al deden. Het net verzwaren.

Imagecredit: Toa Heftiba, via Unsplash Public Domain

Wat te denken van de prijswinnende Groningse Ocean Battery?

Verbeterde klimmende kraan voor windturbines getest in Groningen

Total elektrificeert olietransport Uganda over liefst 1.443 kilometer

Overzicht windenergie: De voor- en nadelen van windmolens en windparken

De houtachtige ladder voor duurzaam gebruik van biomassa

Lijstjestijd 2021: De (nog niet zo) best gelezen artikelen van dit jaar

PBL: Klimaatdoel Rutte III binnen handbereik met plannen Rutte IV

Doorbraak: 39% meer zonnestroom, door 3% weg te gooien

Liever elk jaar een verse accu dan elke dag een zwembad kerosine

Column: Laat innovatie geen politieke vluchtheuvel zijn

Kogel door de kerk: Beieren laat 10H-regel windenergie los

Ook de Eindhovense zoutbatterij is niet de heilige warmte-graal

De kracht van selectieve verontwaardiging: Elke 2e Tesla kobaltvrij

Helft zonnepanelen Utrechts zonnefietspad blijkt nooit aangesloten

Snel nieuw geld nodig voor windvliegtuigbouwer Ampyx

Eerste turbines onderweg voor subsidievrij offshore windpark HKZ

Geen subsidie maar geld toe bij drijvend zonnepark in Portugal

Energie besparen in 2022? Maak het jezelf en elkaar niet té moeilijk

SuncoEnergies investeert $48 mln in Laser Carbon Removal

Tennet zet 60% meer elektriciteit op dezelfde hoogspanningsmasten

Alleen nog subsidie voor zonneparken met 50% piekbegrenzing

België wil 2 gigawatt aan kernreactoren tot 2035 in bedrijf houden

CO2-uitstoot stijgt 2 procent in 2021, Urgendadoel gemist

Ooit ga je van windmolens houden, schaam je er niet voor

Eerste Europese European Pressurized Reactor levert atoomstroom

Expensive natural gas doesn’t make green hydrogen cheap

Duur aardgas maakt groene waterstof niet goedkoper dan grijs

A$8,5 mrd voor sluiting van 7GW aan Australische kolencentrales

Duitse nucleaire sector ziet toch kans op atoomstroom begin 2023

Houd bedrijven ook bij hoge gasprijs aan energiebesparingsplicht

WattisDuurzaam is een eenmansproject, begin 2012 opgericht door Thijs ten Brinck. Ik schrijf over het opwekken, opslaan en besparen van (duurzame) energie.

WattisDuurzaam is gratis toegankelijk en financieel onafhankelijk. Wel ben ik beïnvloed door alles en iedereen. Ook u nodig ik van harte uit voor discussie. De reactievelden staan open.

Lees hier over het wie, wat en waarom van WattisDuurzaam.nl.

WattisDuurzaam is een initiatief Thijs ten Brinck, ondersteund door We-Boost.