Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Exposities De wereld na de groei is het thema van het Eindhovense kunstfestival STRP en een expositie bij het Utrechtse Impakt. Je kunt er speculeren met diersoorten: wat is de waarde van een gezond ecosysteem?

Kan iets er tegelijk vertederend en dystopisch uitzien? De installatie Life Support System bewijst dat het kan. In een aantal plastic bakken kweekt het Franse kunstcollectief Disnovation.org precies één vierkante meter tarwe. Het werk staat geïnstalleerd in de donkere ruimte van de Utrechtse kunstinstelling Impakt, compleet onafhankelijk van het ecosysteem buiten. In plaats van regen krijgt het water uit een duizendlitervat. Er is geen zonlicht, maar er hangen UV-lampen. Er is geen zuchtje wind (belangrijk voor de groeirichting), maar er staan wel iele ventilatoren. Aandoenlijk wapperen de jonge plantjes in het kunstmatige briesje.

Met Life Support System wil Disnovation duidelijk maken hoe groot de economische waarde van een gezond ecosysteem is. Wind, water en zonlicht krijg je normaal gesproken cadeau van de natuur, wat nu als die niet meer in balans is? Voor niets gaat de zon op... in deze kunstzinnige kosten-baten-analyse wordt duidelijk hoeveel het zou kosten als we die zon zelf zouden moeten laten opkomen. Een eerdere uitvoering leverde tarwe op met een kostprijs van 1.353 euro per kilo – prangend actueel nu door de Russische aanval op Oekraïne de werkelijke tarweprijs sterk stijgt.

Hoewel het niet heel expliciet wordt benoemd, is de solo-expositie Na de Groei van Disnovation duidelijk beïnvloed door het rapport De grenzen aan de groei (1972), dat de Club van Rome dit jaar precies vijftig jaar geleden publiceerde. De boodschap destijds (ongebreidelde groei is onhoudbaar) lijkt in het tijdperk van klimaatverandering alleen maar urgenter. Op de expositie behandelt Disnovation interessante concepten die zouden kunnen helpen om de ecologische crisis te doorgronden. The Solar Share bijvoorbeeld, is een munteenheid gebaseerd op de hoeveelheid zonlicht die op een bepaald gebied landt. De Energy Slave Tokens verbeelden de hoeveelheid energie die nodig is om een bepaalde manier van leven te faciliteren – daarbij wordt machinekracht en brandstof omgerekend in menskracht. Een gemiddelde Europeaan zou de energie van zo’n vierhonderd tot vijfhonderd ‘energy slaves’ verbruiken. Schrikbarende cijfers, boeiende concepten, maar concrete oplossingen worden er nog niet echt genoemd. Iets meer gebeurt dat in de interviews met allerlei experts die op video te zien zijn in de ruimte.

Kunstenaars die op allerlei manieren bezig zijn om zo’n ‘wereld-na-de-groei’ te verbeelden, dat is ook een rode draad op het Eindhovense kunst-en-techniekfestival STRP. Het thema dit jaar is The End of Infinity, na twee digitale edities vindt het festival deze week voor het eerst in de Eindhovense binnenstad plaats. De vijftien kunstwerken, waarvan tien speciaal voor STRP gemaakt, vind je in twee hotels, en tussen het winkelend publiek in leegstaande winkelpanden (shoppen zoals we het kennen lijkt toch eindig).

Op The Environmentalist Stock Exchange kun je speculeren met leeuwen, hyena’s, mestkevers en gekko’s. De groep Cream on Chrome past de metafoor van de markt toe op het ecosysteem en creëerde een verslavend spelletje, in serieuze beurssetting, waarbij investeringen in de ene soort effecten opleveren bij de andere soorten. Het doel kies je zelf: streef je naar ecologische balans? Of probeer je uit de soorten zoveel mogelijk munt te slaan?

Van James Bridle is Server Farm (Test Plot 001), een vrij onnavolgbaar initiatief om op basis van planten een computer te ontwikkelen – het project staat nog in de kinderschoenen, in een van de leegstaande winkels zijn wat gedroogde planten te bekijken en kun je luisteren naar een interview over het project.

Het einde van oneindigheid heeft op STRP niet alleen een ecologische betekenis. Het kan ook het doorbreken van een bepaalde status quo betekenen. Popster Sevdaliza ontwikkelde de humanoid-robot Raving Dahlia, een ‘perfecte vrouw’, die moet afrekenen met de onrealistisch hoge verwachtingen van vrouwen in de moderne samenleving. De bewegende robot wordt verleidelijk gepresenteerd op een podium in een grote kerkzaal, in een show van licht en muziek.

Schaarste is wel het thema van Last Grain of Sand, een verbluffende virtual-realityfilm van het Nederlandse collectief Post Neon. Daarin reis je door een futuristische tempel, die is gebouwd rondom ‘de laatste zandkorrel’. Hoewel het in overvloed aanwezig lijkt, stevenen we af op een zandtekort, terwijl het een belangrijke grondstof is voor computers, de bouw en glas. De virtuele reis op meetrillend platform wordt begeleid door de laatste lezing van de Britse zand-expert Michael Welland (1946 – 2017), door het collectief treffend de ‘David Attenborough van het zand’ genoemd. Last Grain of Sand is een mooi voorbeeld van hoe een VR-film kan helpen een goede tekst nog indringender te maken, maar opnieuw lijkt een oplossing ver weg.

STRP Festival: The End of Infinity, t/m 10/4, binnenstad Eindhoven. Inl: Strp.nl

Disnovation.org: Na de groei, t/m 22/5, Impakt Utrecht. Inl: impakt.nl

Wat moet je deze week zien, horen of luisteren? Onze redacteuren recenseren en tippen

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.